معرفی كتاب «سبك شناسی هنر انقلاب اسلامی»

درباره كتاب سبك شناسی هنر انقلاب اسلامی:

ایده‌ی محوری كتاب سبك‌شناسی هنر انقلاب اسلامی بر یكی از نظرات دكتر كورش صفوی در كتاب «از زبان‌شناسی به ادبیات» استوار است. جان كلام دكتر صفوی آن است كه تقسیم‌بندی‌‌های رایج در ادبیات ما ناقص و غیركاربردی است و ضمن ارائه‌ی شاهدمثال‌هایی هم‌پوشانی عرصه‌های مختلف هنر در دوره‌های یكسان را اثبات می‌كند و لزوم نگاه وسیع‌تر به تاریخ و فرهنگ را یادآور می‌شود. مثلاً سادگی و شكوه و وقار اوصافی است كه در معماری، فلسفه و شعر سبك خراسانی در قرون چهارم تا پنجم هجری به چشم می‌خورد.






در بخشی از كتاب سبك شناسی هنر انقلاب اسلامی با نگاهی تطبیقی به شعر و نقاشی دوره انقلاب می‌خوانیم:

مهم‌ترین ویژگی شعر دفاع مقدس تلفیق حماسه و غزل و عرفان است كه نتیجه درآمیختگی مهر و قهر یا لطف و خشم است... شاعر دفاع مقدس بین حماسه و عاطفه بی‌نظیر رزمندگان اسلام، بین فضای عطرآگین سنگرها، سجده‌های عارفانه لبیك‌گویان حق و ستیز دفاعی آن‌ها گره‌خوردگی می‌بیند و آن‌ها را در شعر خود به هم می‌پیوندد. بر همین اساس، واژه‌ها و تركیبات شعر حماسی دفاع مقدس با شعر حماسی گذشته ادب فارسی كاملاً متفاوت است. شاعر دفاع مقدس برای بیان رشادت‌های دفاع، از عناصر طبیعت استفاده می‌كند؛ اما با دید حماسی و به بیان تغزل. عناصر طبیعی این شعر با بار لطیف و پرمهر حضور دارند كه آمیزه‌ای از لطافت و قهر و نمایان‌كننده روح لطیف سالكان سیر عرفانی این دفاع قدسی هستند. در شعر حماسی كلاسیك واژه‌ها فقط رزم و كوبندگی و تیرگی و نفرت و ستیزه‌گری و خون‌ریزی میدان‌های رزم را توصیف می‌كنند و ویژگی‌ غنایی و بار عاطفی ندارند. به كار بردن تركیب‌هایی نظیر گل‌واژه نور، دام بیداد، سیر شوق، سعی سرخ، روح آتش، زلال سخن، بذر سحر، لطف بارانی، بال فرشتگان، مقدم صبح، عطر شهادت، بوی فتح، نسیم صلوات و ده‌ها تركیب بی‌مانند دیگر در شعر حماسی دفاع مقدس در هیچ‌ دوره‌ای از ادبیات حماسی كلاسیك نظیر ندارد و ثمره تلفیق حماسه، عشق و عرفان و بیان‌گر عرفان حماسی است (سماوی، 1390: 161).

بر این اساس، می‌توان گفت از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر این دوره گشایشی است كه در ظرفیت‌های فروبسته پیشین ایجاد شد و از طریق آن تحولی عمیق در ساختارهای ثابت‌مانده شعر فارسی صورت گرفت.

به‌واقع، در این سه دهه سخنانی طرح شد كه در پیشینه هزارساله شعر فارسی بی‌سابقه یا كم‌سابقه بود. پیوندی‌كه میان مفاهیم دینی و رویدادهای سیاسی و انقلابی ایجاد شد و طرح شدن فضایلی چون ایثار، شهادت، مبارزه و دیگر آموزه‌های دینی در بستره‌ای نوین چیزی بود كه پیش از این دیده نشده بود.